Теңге бағамы қаншалықты тұрақты?

Елдің валюта нарығы қазір өте сезімтал. Кез келген болмашы фак­­торлардың өзі, тіпті сатып алушылар мен сатушылардың көңіл-күйі де бағаға әсер етіп жатыр. Сон­­дық­тан инфляция деңгейін ұс­тап тұру үшін Ұлттық банк на­рық­ты басы артық ақшадан тазар­та бас­тады. Бүгінде нарық айна­лым­да жүрген 4 трлн теңгеден тазарды.

Сарапшылар баға саясатына байланысты ахуал қалыпты болатынын айтып отыр. Кейбір басылымдар мұны Ұлттық банктің базалық мөлшерлемеге қатысты қатаңдатылған саясатымен байланыстырады.

KASE биржасында елдің ұлттық валютасы да жоғарылап, сессияны бір доллар үшін 507,25 теңге белгісімен аяқтады (4,8 теңге нығайды). Кейінгі аптада доллар – 2,47%, бір айда – 3,71%, ал үш айда — 6,3%-ға арзандады.

Сарапшылар қараша айын­да биржадағы сауда-саттық «дол­лардың тұрақты ұсынысы» бел­гісімен өткенін айтады. Сауда-саттық көлемі де 400 млн доллардан асты. Бұл теңгеге қуат­ты қолдау болды.

Ұлттық банк мұны екі фактор­дың үйлесімімен түсіндіреді: оның бірі ішкі нарықтағы белсенділік­тің артуы босла, екіншісі – база­лық мөлшерлеменің 18 пайызға дейін көтерілуіне байланысты ірі портфельдік инвестициялардың ағыны.

Ұлттық банк төрағасының айтуынша, мөлшерлеменің көтерілуі теңгені шетелдік инвестор­лар үшін тартымды еткен. «Лондондағы, Нью-Йорктегі, Абу-Даби­дегі инвестициялық қорлар дол­лар­ды теңгеге айналдырады, біздің облигацияларымызды сатып алады. Бұл нарықтағы доллар ұсынысын арттырады», дейді Ұлттық банк төрағасы. Оның ақпаратынша, портфельдер көлемі айтарлықтай өсті, бұл нарыққа қосымша доллар беріп, теңге бағамын күшейтті. Мысалы, қазан айының аяғында айырбас­тау пункттері жоғары бағам­ды көр­­сетсе, қарашаның аяғында валю­та нарығындағы жағдай ұлт­тық валютаның пайдасына қарай өзгерді. Осылайша, теңгенің доллар­ға бағамы нығая түсті және 2 жел­тоқ­сандағы сауда-саттықтан кейін 507,96 теңге белгісіне жетті. Қарашада өсім 3,3%-ға жетті. Бұл – жыл басынан бергі ең жоғарғы өсім.

Қаржы сарапшысы Ерлан Ибрагимнің айтуынша, жоғары базалық мөлшерлеме тек қана дамыған нарықта нәтижесін беретінін айтады. Ал біздегі қазіргі жағдай қысқа мерзімді сипатқа ие. Оның айтуынша, Ұлт­тық банктің қолында теңге баға­мын біраз уақытқа дейін ұстап тұратын ресурс бар. Бірақ кейбір жағдай бұған сақтықпен қарау керектігін ескертіп жатыр. Біз мұны 2014 жылғы девальвация­ның алдындағы ахуал кезінде бай­қап қалдық. Сол кезде Ұлттық банк теңге бағамын ұстап тұрып, кенеттен құнсыздандыра салды да, соның салдарынан ұлттық валюта күрт құлдырады.

«Өкінішке қарай, менің теңге бағамына қатысты болжамым позитивті емес. Мен мұны көпшілікке қолжетімді деректерге, макро және микроэкономика мен басқа да көптеген қаржылық жағдайға негіздей отырып айтып отырмын», дейді ол.

Сарапшының пікірінше, теңгенің қазіргі нығаюы – уақыт­ша құбылыс. Оған әсер ететін факторлар көп. Оның ішінде мемлекеттік институттардың валюта сатуы, салық кезеңі, Ұлттық банктің жоғары мөлшерлемесі, тағы басқа да жағдайларды атап өтуге болады. «Әзірше экономиканы қуатты дамытады деген факторларды көріп тұрған жоқпын. Импорт экспортқа қарағанда жылдам өсіп жатыр. Шикізат нарығы да құбылмалы. Мұнай секторынан басқа инвестициялар­дың бағы­тында өзгеріс те жоқ», дейді ол.

Е.Ибрагимнң сөзінше, валюта бағамын болжау қазір мүмкін емес. «Теңгенің бүгінгі жағ­дайы – құрылымдық өзгеріс­ үшін уақыт ұтуға мүмкін­дік. Мүмкіндікті уыстан шығарып алсақ, бағам қайтадан экономи­каның осал тұстарының айналасында қалады. Егер қазіргі кезең реформалардың бастапқы нүктесіне айналса, онда теңге сыртқы күйзелістердің қыспа­ғынан ешкімнің демеуінсіз-ақ өзі шығады», дейді сарапшы.

АЛМАТЫ