“Жетіру тайпасының тарихы мың жылдан аса болуы мүмкін” - ғалымдар

Генетиктер қазақтардың шығу тегін және шежіре мен басқа да жылнамалардағы мәліметтердің шынайылығын зерттеп жатыр. Нәтижесінде, ежелгі тарихи әңгімелердің кем дегенде бір бөлігі шындыққа жанасатыны анықталды .

Бұл туралы Caravan.kz медиа порталы хабарлайды.

Ғалымдар жетіру тайпасының шығу тегін зерттеді: кейбір шежірелер шындыққа сәйкес келеді

Зерттеуді Қазақстанның әртүрлі ғылыми мекемелерінің ғалымдары жүргізді. Олардың қатарында белгілі тарихшылар Радик Темірғалиев, Жақсылық Сәбитов және Мақсат Жабағин бар.

Олар туыстық қатынасы жоқ, бір-бірімен тікелей байланысты емес 350 дені сау қазақтың сілекей үлгілерін алды. Бұл еріктілердің барлығын біріктірген ортақ белгі — олардың барлығы жетіру тайпасынан шыққан. Үлгілер келесі рулардан жиналды:

• кердері (40 адам)
• керейіт (32 адам)
• рамадан (39 адам)
• табын (85 адам)
• тама (36 адам)
• телеу (53 адам)
• жағалбайлы (65 адам)

Генетикалық салыстыру және шежіре деректері

Бұл еріктілердің ДНҚ-сы 20 түрлі рудың 3036 адамының деректерімен салыстырылды — мысалы, арғындармен және наймандармен. Зерттеу ерлер хромосомасы (Y-хромосома) арқылы жүргізілгендіктен, ғалымдар қатысушылардың шежіресіне, яғни ерлер арқылы берілетін ата-тектеріне де жүгінді.

Ғалымдардың қорытындылары

Мысалы, алшындардың ДНҚ-сынан Каспий маңындағы тамырлар байқалады, ал үйсіндердің генетикасы нирун-монғолдармен байланысты.

Қазақтардың ДНҚ-сындағы гаплогруппалардың жиілігі мен таралуы даладағы қоныс аударулар мен демографиялық процестердің көрінісі болып табылады.

Жетіру тайпасы – әртүрлі тектен шыққан

• Жетірудың жеті руы әртүрлі ата-бабалардан шыққан.
• Тама мен телеу руларында бір-бір негізін қалаушы (аталық) айқын байқалады – бұл олардың бір адамнан тарағанын көрсетеді.
• Табында – кемінде бес, керейіт пен жагалбайлыда – шамамен екі-екіден негізгі негіз қалаушы болған.

Тарихи мәліметтер бойынша да жетіру бастапқыда бірыңғай ру емес, хан Тәуке тұсында құрылған ру одағы болғаны белгілі.

Генетикалық сабақтастық және тарихи тамырлар

• Ғалымдардың пікірінше, жетіру руларында кем дегенде 1000 жыл бойы тұрақты генетикалық желі сақталған. Демек, бұл рулар қазақ этносының қалыптасуынан бірнеше ғасыр бұрын-ақ өмір сүрген.
• Керейіттер генетикалық жағынан қожа және суналықтарға жақын — бұл осы рулардың дала діни элитасымен тарихи байланысын дәлелдейді. Мысалы, Мүсірәлі Жәдікұлы мен Қосым-қожа сияқты тұлғалардың рухани ықпалымен сәйкес келеді.
• Тама руы – үйсін, керей, жалайыр сияқты Моңғол империясында және оның ыдырауынан кейінгі мемлекеттерде маңызды рөл атқарған рулармен байланысты.
• Телеу мен ысты рулары жеке генетикалық кластер құрайды.
• Жагалбайлы — наймандармен тығыз генетикалық байланыста болған, дегенмен олардың жайлаулары бір-бірінен қашық орналасқан.

Географиялық қашықтық – генетикаға әсер етпеген

• Ру өкілдерінің географиялық алыстығы генетикалық жақындыққа айтарлықтай әсер етпеген.
• Генетикалық айырмашылықтар негізінен рулар деңгейінде байқалған.
• Бұған көшпелі өмір салты мен ру ішінен емес, сырттан жар іздеу дәстүрі әсер етуі мүмкін.